Impact van deze oorlog op één van onze gefuseerde clubs: de Antwerpse Zwemclub (AZC).
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 bestaat de ‘Antwerpsche Zwemclub’ (AZC), één van de twee clubs die vandaag KAZSC vormen, net 19 jaar. Net als de rest van het land ondervindt AZC al snel dat de oorlog een totale cesuur met de normale gang van zaken met zich medebrengt. Alle zwemactiviteiten worden opgeschort. Verschillende AZC’ers zijn reeds milicien (dienstplichtige) of gaan als oorlogsvrijwilliger naar het front. Wanneer het oorlogsgeweld Antwerpen begin oktober 1914 teistert vluchten vele legereenheden ofwel de Schelde over richting Gent (met behulp van een pontonbrug) ofwel richting Nederland, alwaar ze door de Nederlanders in kampen worden ondergebracht. De troepen genieten aldaar van een zekere vrijheid: enkele AZC’ers stichten er een nieuwe club ‘Le Cercle de Natation Belge’, waaronder ook Gérard Blitz, een telg uit een Antwerpse familie die na de oorlog veel voor het Antwerpse zwemmen zal betekenen.
Na de inname van Antwerpen door de Duitsers proberen de resterende leden van de club zo snel als mogelijk de normale routine weer op gang te brengen. Dit wordt hen bemoeilijkt door het feit dat men het badhuis in de Lange Gasthuisstraat (tot aan 1933 de enige plek in de stad waar een binnenzwembad stond) moet sluiten. Dit wegens gebrek aan steenkool om de verwarmingsketels draaiende te houden. De Duitsers staan gelukkig (?) wel toe dat het openluchtzwembad van het Zuid snel heropend kan worden. Lekker fris trainen denken we dan met onze moderne capaciteiten.
Het competitiezwemmen valt door de oorlog compleet stil. Er worden in de jaren 1914-1918 geen Belgische Kampioenschappen georganiseerd. Uitzondering zijn de wedstrijden alwaar de AZC’ers in de Cercle de Natation in Nederland aan deel kunnen nemen. Zo behaalt in 1916 Jef De Man met z’n waterpologroep goud in het Kampioenschap van Nederland in tweede afdeling en zwemt Gérard Blitz verschillende records en titels bij elkaar.
Het is wachten op de terugtrekking van de Duitsers in november 1918 vooraleer de situatie van het Antwerpse en Belgische zwemmen zich kan normaliseren. Men is uiteraard blij dat de oorlog eindelijk ten einde is, maar het besef dat dit conflict een bloedige uitwerking op alle geledingen van de bevolking heeft gehad was al een tijdje aanwezig. Over het juiste aantal Belgische gesneuvelden heerst vandaag nog steeds discussie onder historici: men gaat uit van minstens 36.000 overleden soldaten. In vergelijking met onze buurlanden, alwaar men met veel ‘moed’ honderdduizenden levens heeft geofferd, lijkt dat cijfer nog aan de lage kant. Maar de meeste families in België hadden wel een verlies te betreuren. Veel vaders, zonen, nonkels, neven en vrienden keerden immers niet terug van het front. Ook onze zwemclub werd niet gespaard: zeven AZC’ers lieten hun leven op het slagveld. Het Jubileumboek voor 100 jaar KAZC is karig met informatie over ‘onze’ gesneuvelden, met uitzondering van één lid. Het ‘Belgian War Dead Register’ biedt een mooie aanvulling (tip: ga naar hun website en vul je eigen familienaam eens in. Wie weet ontdek je zo een gesneuveld familielid). Sta me toe hen even voor te stellen, ze verdienen ons eeuwig respect.
*Frans Celen
(•20/06/1893 te Antwerpen // overleden 10/09/1914 te Kessel Lo (gesneuveld) // geen gegevens beschikbaar over graflocatie // Korporaal milicien 1913 (7de Linieregiment 1) [21 jaar oud]
*Herman Louis Clement Donners
(•05/08/1888 te Antwerpen // overleden 14/05/1915 te Calais (verpleegpost Depage)) // herbegraven op Schoonselhof L35 – 3 // soldaat Tweede Klasse Oorlogsvrijwilliger 1914 (eenheid 1 Gr 2/3 (7 Cie): 1ste Grenadiers 7de Compagnie) [26 jaar oud]
Herman Donners werd Kampioen van België in 1910 (100m en 200m vrije slag) en in 1911 (100m vrije slag). Hij werd ook tienmaal voor de Belgische nationale waterpoloselectie opgeroepen: zo won hij met deze selectie Zilver op de Olympische Spelen van Londen (1908) en Brons op de Olympische Spelen van Stockholm (1912).
*Victor Gons
(•11/03/1895 te Antwerpen // overleden 21/11/1914 te Le Mans aan een ziekte (besmettelijk van ongekende aard) // herbegraven op Le Mans Quest dep. Sarthe gemeentelijke begraafplaats // Soldaat Tweede Klasse (C.I nummer 7 Camp d’Auvours / 5 Cie) Centre d’instruction – Opleidingscentrum [19 jaar oud]
*Charles Leandre Letzer
(•31/05/1892 te Antwerpen // overleden 27/10/1918 te Bourbourg – Campagne (Frankrijk) wegens ziekte (griep) // herbegraving op Schoonselhof Z – R. 6 – 11 (niet teruggevonden bij bezoek) // indiensttreding 25/09/1917 // Soldaat Tweede Klasse mil CS 1916 Détachement des Torpilleurs & Marins [26 jaar]
*Pierre Valentin Letzer
(•20/11/1892 te Antwerpen // overleden 28/04/1915 te Widdebroucq (gehucht Aire, Pas de Calais) door ongeval met motorfiets // Soldaat Eerste Klasse milicien 1912 (Genie / Pontonniers) Herbegraven?? [22 jaar]
*Edouard Verhulst
(•14/03/1895 te Antwerpen // overleden 18/09/1918 te Hoogstade (veldhospitaal) aan verwondingen // herbegraven in Westvleteren Sint Maartensstraat militaire begraafplaats Graf nr 712 // Korporaal Militievrijwilliger 1914 2 Linieregiment 3/4 (12 Cie) [23 jaar]
*P. Van der Auwera
Momenteel nog geen informatie over kunnen terugvinden. De zoektocht van de historicus gaat voort!
Afgelopen week kon ik het graf van Herman Donners op het Schoonselhof terugvinden. Hij kreeg een rode en een witte roos (onze clubkleuren). U kan een foto in bijlage bekijken. De andere AZC’ers verdienen uiteraard dezelfde aandacht en respect. In de komende weken zal ik trachten om elk van hen te bezoeken. Eveneens in bijlage: een vlag van AZC naar aanleiding van het 50-jarig bestaan van de club in 1945. Het logo met het klavertje drie kreeg een speciale plaats in de harten van de AZC’ers van toen (en nu). Daarom de foto als eerbetoon.
Lest we forget – We will remember them!
Bijdrage van Tom De Roeck